ทำไมผู้ป่วยเบาหวานต้องดูแลเท้าเป็นพิเศษ ?

ความเสี่ยงต่อการเกิดแผล และปัญหาของเท้าที่พบบ่อยในผู้เป็นเบาหวาน เช่น เท้าผิดรูป หรือแผลเรื้อรังที่เท้า เป็นปัญหาสำคัญ มีผลต่อคุณภาพชีวิต และอาจเป็นสาเหตุของความพิการไปจนถึงสูญเสียเท้าหรือขา เพราะผู้ที่เป็นเบาหวานมักจะมีความผิดปกติของปลายประสาท โดยเริ่มที่ปลายเท้าก่อน ทำให้มีอาการเท้าชา หากไม่ระวังอาจเกิดแผลที่เท้าโดยไม่รู้ตัว การเป็นเบาหวานทำให้แผลหายช้า อีกทั้งการที่ไม่รู้สึกเจ็บทำให้ยังใช้เท้าเดินต่อไป จะทำให้แผลที่เกิดขึ้นนั้นไม่สามารถหายได้ ดังนั้นถ้าหากเรารู้จักวิธีการดูแลเท้าที่ถูกต้องและปฏิบัติตามอย่างสม่ำเสมอ ก็จะสามารถป้องกันการเกิดแผลที่เท้า และมีคุณภาพชีวิตที่ดีได้

วิธีดูแลเท้าที่ถูกต้อง

1. ไปพบแพทย์ตามนัดอย่างสม่ำเสมอ
2. ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดและตรวจเช็คค่าความดันโลหิตให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
3. ทำความสะอาดเท้าทุกวัน เช็ดเท้าให้แห้งทันทีด้วยผ้าที่สะอาด ซอกระหว่างนิ้วควรเช็ดให้แห้งสนิท เพื่อป้องกันการอับชื้นและการติดเชื้อ
4. สำรวจเท้าและเล็บเท้าอย่างละเอียดทุกวันว่ามีแผล รอยแดง บวมหนังด้าน หรือมีเล็บขบหรือไม่ โดยเฉพาะตามซอกระหว่างนิ้วเท้า หากมีปัญหาเรื่องสายตา มองไม่เห็น มองไม่ชัด ควรใช้กระจกส่อง หรือ ให้ญาติ/คนใกล้ชิดตรวจเท้าให้
5. ใช้ครีมหรือโลชั่นทาบริเวณหลังเท้าและฝ่าเท้า ป้องกันเท้าแห้ง แต่ห้ามทาครีมบริเวณซอกระหว่างนิ้วเท้าเพราะจะทำให้หมักหมมอับชื้น
6. หากต้องใช้น้ำอุ่น ให้ใช้ศอกตรวจวัดอุณหภูมิก่อนอุณหภูมิที่ปลอดภัยคือไม่เกิน 35 องศาเซลเซียส
7. ใส่ถุงเท้าในเวลากลางคืน หากมีอาการเท้าเย็น
8. ควรตัดเล็บทุกสัปดาห์หรือบ่อยกว่าปกติ เนื่องจากการปล่อยทิ้งไว้อาจทำให้เกิดเล็บขบ หรือการติดเชื้อตามมา ถ้าเล็บหนาไม่สามารถตัดเองได้ควรให้ผู้เชี่ยวชาญการดูแลเท้าตัดเล็บให้
9. หากมีหนังด้านเกิดขึ้น ควรปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญถึงวิธีการดูแลหนังด้านอย่างปลอดภัย ไม่ควรซื้อยากัดลอกตาปลามาใช้เอง
10. ควรสวมถุงเท้าหรือถุงน่องที่ไม่แน่นเกินไปก่อนใส่รองเท้าเสมอ หากถุงเท้ามีตะเข็บควรกลับด้านในออกเพื่อไม่ให้ตะเข็บกดผิวหนังเป็นแผล ถุงเท้าที่ใส่ควรจะสะอาด และเปลี่ยนคู่ใหม่ทุกวัน
11. ตรวจดูรองเท้า ทั้งภายในและภายนอกก่อนสวมใส่ทุกครั้ง เพื่อระวังสิ่งแปลกปลอม ป้องกันการเกิดแผลโดยไม่รู้ตัว
12. ใส่รองเท้าที่พอดีและเหมาะสมกับรูปเท้า ไม่ใส่รองเท้าที่คับและหน้าแคบจนบีบหน้าเท้า หรือสั้นจนนิ้วเท้างอ รองเท้าที่เหมาะสมควรกว้างและยาวพอสำาหรับนิ้วเท้าทุกนิ้ว
13. หากมีปัญหาใดๆ เกี่ยวกับเท้าแม้เพียงเล็กน้อย หรือมีแผลใหญ่เกิดขึ้น ควรรีบไปพบแพทย์ทันที

ข้อห้ามปฎิบัติเกี่ยวกับเท้า

1. ห้ามสูบบุหรี่ เพราะทำให้เลือดไหลเวียนลดลง มีโอกาส เกิดแผลได้ง่ายและทำให้แผลหายช้า
2. หลีกเลี่ยงการนั่งไขว่ห้าง เพราะอาจจะเกิดการกดทับเส้นประสาทบริเวณหัวเข่าได้
3. ห้ามสวมถุงเท้าหรือพันผ้ายืดรอบขาแน่นเกินไป เพราะจะทำให้เลือดไหลเวียนไม่สะดวก
4. ห้ามแช่เท้าในน้ำทุกชนิด เพราะจะทำให้ผิวแห้ง และมีโอกาสเกิดแผลได้ง่ายขึ้น
5. ห้ามตัดเล็บลึกถึงจมูกเล็บ และห้ามตัดลึกเข้าไปในมุมเล็บ เสี่ยงให้เกิดแผล
6. ห้ามตัดหนังด้านด้วยตนเอง เพราะผู้เป็นเบาหวานมักมีปัญหาเรื่องมือชา เท้าชา และสายตาไม่ดี ทำให้มีโอกาสตัดพลาดไปถูกผิวหนังบริเวณรอบๆ ได้
7. ห้ามใช้สารเคมีใดๆ ลอกหนังด้านด้วยตนเอง เพราะจะเป็น อันตรายต่อผิวและเกิดแผลได้
8. พยายามหลีกเลี่ยงการเดินเท้าเปล่าเพราะอาจเดินเตะหรือเหยียบสิ่งแปลกปลอมจนเกิดเป็นแผล
9. ห้ามเดินเท้าเปล่าบนพื้นผิวที่ร้อน เช่น บนหาดทราย ระเบียงวัด หรือพื้นซีเมนต์
10. ห้ามใส่รองเท้าแตะประเภทคีบระหว่างนิ้วเท้า เพราะทำให้เกิด แผลตรงซอกนิ้วเท้าได้ง่าย

การออกกำลังกายเท้า

เพื่อคงความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ และกระตุ้นการไหลเวียนเลือดมาสู่ปลายเท้า ผู้ป่วยเบาหวานควรออกกำลังกายเท้า โดยบริหารเท้าอย่างสม่ำเสมอทุกวัน วันละ 2-3 ครั้ง ๆ ละ 5-10 นาที

1.  กระดกข้อเท้าขึ้นและลงสลับกันช้าๆ
2.  หมุนข้อเท้า โดยหมุนเข้าและหมุนออกช้าๆ
3.  ใช้นิ้วเท้าจิกผ้าที่วางอยู่บนพื้นเพื่อบริหารกล้ามเนื้อ
4.  นั่ง ยกขาขึ้น เหยียดเข่าตึง แล้วกระดกข้อเท้าขึ้น ค้างไว้นับ 1-6 ในใจถือเป็น 1 ครั้ง

โรครองช้ำ ภาวะพังผืดใต้ฝ่าเท้าอักเสบ

อาการของโรครองช้ำ

ผู้ป่วยโรครองช้ำส่วนใหญ่มักจะมีอาการเหมือนหรือใกล้เคียงกัน โดยอาการอาจจะเกิดขึ้นตลอดเวลาหรือจะเป็น ๆ หาย ๆระหว่างวันแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล อาการของโรครองช้ำมีดังนี้

1. มีอาการปวดบริเวณส้นเท้าในแนวตามแถบของพังผืดใต้ฝ่าเท้าเท่านั้น
2. มีอาการเจ็บแปล๊บบริเวณส้นเท้าหรือฝ่าเท้าหลังตื่นนอนหรือก่อนนอน บางรายมีอาการเจ็บแปร็บระหว่างวันขณะไม่มีการใช้งานยืนเดิน
3. มีความรู้สึกเหมือนโดนของแหลมหรือของแข็งแทงขึ้นมาจากบริเวณใต้ส้นเท้าหรือฝ่าเท้า
4. มีอาการปวดแบบโดนของร้อน ๆ สัมผัสหรือร้อนวูบวาบเป็นพักๆในบริเวณที่มีอาการปวด
5. ผู้ป่วยบางรายจะมีอาการปวดลดลงเมื่อได้เดินต่อเนื่องเป็นระยะเวลาหนึ่งหลังจากมีอาการ

ปัจจัยหรือสาเหตุที่ส่งผลให้เกิดรองช้ำ

1. น้ำหนักตัวที่เยอะเกินไป เนื่องจากน้ำหนักตัวจะส่งผลโดยตรงต่อการกดทับที่มากขึ้นของของพังผืดใต้ฝ่าเท้า
2. การออกกำลังกายบางชนิด เช่น การวิ่งเหยาะช้าๆ อยู่กับที่หรือวิ่งเร็ว การเต้นแอโรบิค รวมถึงการปั่นจักรยาน
3. การยืนหรือเดินนานเกินไป รวมไปถึงลักษณะชีวิตประจำวันที่มีการขยับเคลื่อนไหวในลักษณะการยืนและเดินทั้งต่อเนื่องและฉับพลันตลอดทั้งวัน
4. ลักษณะของรองเท้าที่ไม่เหมาะสมกับการกิจกรรมที่มีการเคลื่อนไหว เช่น รองเท้าพื้นแข็ง หรือ ส้นสูง
5. โครงสร้างของเท้า เช่น อุ้งเท้าแบน อุ้งเท้าสูงหรือโก่งผิดปกติ ซึ่งจะส่งผลทำให้รูปแบบการเดินผิดปกติเช่นกัน
6. มีภาวะกระดูกงอกบริเวณกระดูกส้นเท้า เมื่อมีการตรวจพบโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ผู้ป่วยรองช้ำบางคนอาจพบการงอกของกระดูกผิดปกติบริเวณส้นเท้า
7. ภาวะเอ็นร้อยหวายหดตึง หรือกล้ามเนื้อบริเวณน่องหดตึง จะทำให้การทำกิจกรรมประเภทยืนหรือเดินได้ลดลง การตึงตัวที่มากขึ้นของกล้ามเนื้อน่องและเอ็นร้อยหวาย จะทำให้ส่งผลให้เกิดการดึงรั้งพังผืดส้นเท้าและใต้ฝ่าเท้ามากขึ้น
8. ไขมันบริเวณส้นเท้าฝ่อตามอายุ ซึ่งเป็นปกติของภาวะเสื่อมตามวัย แต่มีส่วนทำให้อุ้งเท้าและฝ่าเท้าได้รับแรงกระแทกจนเกิดเป็นภาวะอักเสบหรือบาดเจ็บของพังผืดใต้ฝ่าเท้า ในเวลาต่อมา

การดูแลตนเองในโรครองช้ำ

การรักษาโดยส่วนใหญ่จะใช้ระยะเวลาและมีการดูแลตัวเองต่อเนื่องเป็นระยะเวลานานพอสมควร เนื่องจากพฤติกรรมและกิจวัตรประจำวันของผู้ป่วยส่งผลโดยตรงต่อตัวโรค อย่างไรก็ตามโรครองช้ำเป็นโรคที่สามารถรักษาได้ การดูแลตนเองในภาวะบาดเจ็บและอักเสบของพังผืดใต้ฝ่าเท้าพื้นฐาน มีดังนี้...

1. เลือกรองเท้าให้เหมาะกับเท้า ใช้แผ่นรองเท้า หรือสวมใส่รองเท้าส้นนิ่ม หลีกเลี่ยงการสวมรองเท้าส้นสูงเป็นเวลานาน
2. พักกิจกรรมที่ต้องใช้ฝ่าเท้าเป็นเวลานานเพื่อหลีกเลี่ยงการลงน้ำหนักที่ฝ่าเท้า รวมถึงการหลีกเลี่ยงการเดินด้วยเท้าเปล่า
3. แช่เท้าด้วยน้ำอุ่นทุกวัน เช้าหรือเย็น หรือ ทั้งเช้าและเย็น ครั้งละ 15-20 นาทีโดยควรแช่น้ำมิดข้อเท้าและเอ็นร้อยหวาย

โรคข้อไหล่ติด(Adhesive capsulitis / Frozen shoulder) เป็นโรคที่พบได้บ่อยในคนกลุ่มวัยกลางคน อายุ 40 - 60 ปีโดยผู้ป่วยจะมีอาการปวดและเคลื่อนไหวข้อไหล่ได้ลำบาก โดยที่อาการจะเกิดจากการอักเสบเรื้อรังของเอ็นหุ้มไหล่ ทำให้มีการหนาตัวและเกิดการหดรั้งของเอ็นหุ้มข้อไหล่

ทางการแพทย์จะแบ่งช่วง ระยะการดำเนินการของโรคข้อไหล่ติดออกเป็น 3 ระยะ ได้แก่…

ระยะที่ 1 Freezing phase เป็นช่วงที่มีที่มีการอักเสบอาการเจ็บปวดที่รุนแรงโดยเฉพาะในช่วงกลางคืนจนรบกวนการพักผ่อนและการใช้ชีวิตประจำวัน ผู้ป่วยจะปวดมาก แต่จะยังไม่มีการติดแข็งของข้อไหล่

ระยะที่ 2 Frozen phaseระยะนี้จะมีอาการปวดลดลงแต่จะมีอาการติดของไหล่เพิ่มขึ้น โดยเฉพาะการหมุนแขนเข้า-ออกและการกางแขน ผู้ป่วยมักบอกว่าไม่สามารถกางแขน ยกแขนไม่สุดช่วง หรือ เอื้อมมือหวีผมไม่ได้ ในเพศหญิงจะติดตะขอเสื้อในด้านหลังไม่ได้

ระยะที่ 3 Thawing phaseเป็นช่วงที่ผู้ป่วยขยับข้อไหล่ได้ลดลง อาการเจ็บปวดโดยทั่วไปจะลดลงเช่นกัน ผู้ป่วยบางรายจะสามารถขยับข้อไหล่ได้มากขึ้นแบบช้าๆ

ทั้งนี้อาการทั้ง 3 ระยะของโรคข้อไหล่ติดจะมีการดำเนินการของโรคที่ยาวนาน การรักษาข้อไหล่จนกลับมาใช้งานได้ปกติจะใช้เวลาประมาณ 6 เดือนถึง 2 ปี ขึ้นอยู่กับอาการแต่ละบุคคล

กายภาพบำบัดในโรคข้อไหล่ติด

1. กายบริหารเพื่อเพิ่มช่วงการเคลื่อไหวของข้อไหล่

2. การขยับสะบักเพื่อความมั่นคงของการเคลื่อนไหวข้อไหล่

3. การยืดต้นแขนเพื่อลดการตึงตัวของไหล่ด้านหน้า

การดูแลตนเองพื้นฐานในโรคข้อไหล่ติด

นอกจากการทำกายบริหารแล้วผู้ป่วยสามารถที่จะประคบร้อนและประคบเย็นที่ข้อไหล่เวลาที่มีอาการปวดได้ไม่แนะนำให้นวด/บีบเค้นในบริเวณที่ปวด การประคบร้อนหรือเย็น ให้พิจารณาและปฏิบัติ ดังนี้...

ประคบร้อน (Hot)	ประคบเย็น (Cold)
กล้ามเนื้อตึงเกร็ง หรือ ต้องการให้กล้ามเนื้อเกิดการคลายตัว	มีการอักเสบเพิ่มขึ้น ทราบได้จากการปวดเพิ่ม ผิวแดง ข้อไหล่ร้อนวูบวาบ
ทำก่อน/หลังกายบริหาร 15 - 20 นาที / ครั้ง	ทำหลังกายบริหารเมื่อปวดเพิ่ม 10 – 15 นาที / ครั้ง

สาเหตุของการปวดหลัง (back pain)

1. ท่าทางที่ไม่ถูกต้องหรืออ้วนเกินไป ในคนที่ทำงานในลักษณะหลังค่อมนานๆ ยืน ก้มตัวทำงานบ่อยๆ หรือนอนบนที่นอนอ่อนนุ่มเกินไป
2. หลังเคล็ดหรือแพลง พบได้ในขณะที่มีการเคลื่อนไหวที่ไม่ถูกท่า เช่น ขณะก้มตัวยกของหนัก อุบัติเหตุบนท้องถนนหรือจากกาเล่นกีฬา การเคลื่อนไหวฉับพลันในท่าทางที่ไม่เหมาะสม
3. หมอนรองกระดูกสันหลังเคลื่อน มักพบในผู้ป่วยที่ก้มตัวยกของหนักมากเกินไป ทำให้เกิดอาการปวดหลังร้าวลงขาไม่สามารถก้มและเงยตัว
4. การเสื่อมสภาพของกระดูกสันหลัง มักพบในผู้สูงอายุ จะมีอาการปวดหลังเป็นระยะๆ เมื่อได้นอนพักอาการปวดจะทุเลาลง
5. กลุ่มอาการปวดกล้ามเนื้อ จุดเจ็บบริเวณกล้ามเนื้อหลังส่วนเอว หรือบริเวณกล้ามเนื้อสะโพก
6. อาการเครียด
7. สาเหตุอื่นๆ เช่น โรคไต กระดูกสันหลังคด

การปฏิบัติตัวในชีวิตประจำวัน สำหรับคนทั่วไปและผู้ที่มีอาการปวดหลัง

ปรับจากท่าทางการนอน

ท่าบริหารร่างกายสำหรับผู้ที่มีอาการปวดหลัง

ท่ายืดกล้ามเนื้อสะโพก

ท่ายืดกล้ามเนื้อหลัง

การปวดคอ บ่า และสะบัก

โดยปกติบริเวณที่แสดงอาการปวดสามารถเกิดได้ตั้งแต่หลังท้ายทอย บริเวณต้นคอ บ่ารวมถึงสะบัก โดยที่กล้ามเนื้อบริเวณคอบ่าสะบักส่วนใหญ่ มักจะแข็งเกร็ง หรือตึงตัว ทำให้ไม่สามารถขยับหรือเคลื่อนได้สุดช่วง เมื่อมีอาการปวดร้าวเกิดขึ้น เป็นเพราะมีการกดทับของเส้นประสาท โดยอาจจะเกิดที่กระดูกคอเสื่อม หมอนรองกระดูกกดทับเส้นประสาท หรือกล้ามเนื้อบริเวณคอบ่าแข็งเกร็งจนกดทับเส้นประสาทที่ออกมาจากลำคอ ผู้ป่วยจะมีอาการจะปวดร้าวจากคอบ่าไปจนถึงปลายนิ้วมือ ในบางรายอาจจะมีอาการปวดศีรษะ วิงเวียน ชาหรืออาการอ่อนแรงของแขนร่วมด้วย

ผู้ป่วยควรปรึกษาแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญเมื่อไหร่ ?

• มีอาการปวดคอบ่ามานานกว่า 2 - 4 สัปดาห์
• มีอาการปวดคอบ่า หลังได้รับอุบัติเหตุ
• มีอาการอ่อนแรงของแขน หรือมีอาการชา หรือปวดร้าวไปที่แขนร่วมด้วย
• ไม่สามารถเคลื่อนไหวคอหรือขยับคอได้เป็นปกติ

สาเหตุและพฤติกรรมเสี่ยงที่ทำให้เกิดอาการ ?

สาเหตุหลักของอาการปวดคอบ่าส่วนใหญ่เกิดจากพฤติกรรมการใช้ชีวิต เช่น กลุ่มผู้ที่มีพฤติกรรมทำงานค้างในท่าเดิมนานๆ หรือขยับท่าเดิมซ้ำๆ โดยสามารถแจกแจงสาเหตุของอาการปวดได้ ดังนี้

• พฤติกรรมการใช้คอผิดท่าทาง หรือคงค้างอยู่ในท่าเดิมนานเกิน 20 นาที เช่น ก้ม/พับ/เงยคอ ตกหมอน
• พฤติกรรมความรุนแรง เช่น สะบัดคอ โยกคอ หรือวางของที่มีน้ำหนักมากไว้บนศีรษะ
• โครงสร้างไม่สมดุล ตั้งแต่แรกเกิด เช่น กระดูกคอคด โครงสร้างกระดูกผิดปกติ
• ภาวะเครียด ส่งผลให้เกิดการแข็งเกร็ง หรือตึงตัวกล้ามเนื้อบริเวณคอบ่าสะบัก
• ภาวะของโรคข้ออักเสบบางชนิด ที่ส่งผลให้เกิดความผิดปกติของโครงสร้างกระดูกและข้อ เช่น โรครูมาตอยด์

ท่าทางการปฏิบัติตัวในท่านั่งทำงาน

• ท่าทางการปฏิบัติตัวในท่านั่งทำงาน
• ต้นคอ และแผ่นหลังตั้งตรง
• ผ่อนคลายหัวไหล่ให้ขนานกับพื้น
• แขนแนบลำตัว เก้าอี้ที่พักแขน
• ขอบบนสุดของหน้าจอคอม อยู่ระดับเดียสกับสายตา
• หมอนรองข้อมือ
• ที่พักเท้า

การดูแลตนเองพื้นฐานในอาการปวดคอบ่าสะบัก

ผู้ป่วยสามารถที่จะประคบร้อนและประคบเย็นเวลาที่มีอาการปวดได้ไม่แนะนำให้นวด/บีบเค้นในบริเวณที่ปวด การประคบร้อนหรือเย็น ให้พิจารณาและปฏิบัติ ดังนี้...

ประคบร้อน (Hot)	ประคบเย็น (Cold)
กล้ามเนื้อตึงเกร็ง หรือ ต้องการให้กล้ามเนื้อเกิดการคลายตัว	มีการอักเสบเพิ่มขึ้น ทราบได้จากการปวดเพิ่ม ผิวแดง ร้อนวูบวาบ
ทำก่อน/หลังกายบริหาร	ทำหลังกายบริหารเมื่อปวดเพิ่ม
15 - 20 นาที / ครั้ง	10 – 15 นาที / ครั้ง

ท่ายืดกล้ามเนื้อคอ บ่า สะบัก

รับชม Video เพิ่มเติม :