วัคซีนป้องกัน "โรคมือเท้าปาก" จากไวรัสอีวี 71 (EV 71)

โรคมือเท้าปาก (Hand-Foot-and-Mouth-Disease)

"โรคมือ เท้า ปาก"  มีลักษณะเฉพาะ คือ มีตุ่มน้ำใสที่ ปาก มือ และเท้า และเชื้อที่พบเป็นสาเหตุบ่อยที่สุดโดยทั่วไป คือ COXSACKIE A16 , ENTEROVIRUS 71 รายที่พบประปราย พบสาเหตุจากเชื้อหลายชนิด ได้แก่ COXSACKIE VIRUS A4-10, B2 และ B5 และ ECHOVIRUS ปัจจุบันประเทศไทยพบสาเหตุจาก EV71 ประมาณร้อยละ 15-30 ซึ่งเชื้อ EV71 นั้นมีโอกาสก่อให้เกิดอาการรุนแรงและทำให้เสียชีวิตได้

บริเวณที่เกิดโรค ได้แก่...

• บริเวณปาก พบในผู้ป่วยทั้งหมด ในบริเวณปากแต่ที่พบได้บ่อย คือ เพดานปาก ลิ้น และเยื่อบุกระพุ้งแก้ม โดยรอยโรคระยะเริ่มต้น ลักษณะเป็นรอยสีแดง อาจนูนเล็กน้อย ขนาด 2-8 มิลลิเมตร จากนั้นจะเปลี่ยนเป็นตุ่มนํ้าสีเทาขนาดเล็กขอบแดง ช่วงที่รอยโรคเป็นตุ่มนํ้าจะสั้น จึงมักตรวจไม่พบ รอยโรคในระยะนี้ แต่ก็มักพบลักษณะเป็นแผลตื้นๆ สีเหลืองถึงเทา ขอบแดง ซึ่งอาจจะมารวมกันเป็นรอยโรคใหญ่ได้
• บริเวณผิวหนัง อาจเกิดขึ้นพร้อมรอยโรคที่ปาก หรือหลังจากนั้นเล็กน้อย พบบ่อยที่บริเวณ มือ และเท้า ลักษณะเป็นรอยแดงๆ อาจนูนเล็กน้อยขนาด 2-10 มิลลิเมตร ตรงกลางสีเทา บางรอยโรคมี ลักษณะเป็นตุ่มน้ำใสขอบแดง มีกระจายขนานไปกับแนวของผิวหนัง อาจเจ็บหรือไม่ ก็ได้ หลังจากนั้น 2-3 วัน จะค่อยๆเริ่มตกสะเก็ด และค่อยๆ หายไปภายใน 7-10 วัน บริเวณอื่นๆ ที่อาจพบรอยโรคได้ เช่นกัน คือ ก้น แขน ขา และอวัยวะสืบพันธุ์ ในเด็ก ทารกอาจพบกระจายทั่วตัวได้

อาการ และระยะฟักตัวของ "โรคมือเท้าปาก"

• อาการเริ่มต้น มักเป็นไข้ที่ไม่มีอาการอะไรในช่วงแรก จากนั้นจะเริ่มมีอาการเจ็บปาก และเมื่อตรวจร่างกายจะพบว่ามีรอยโรคในบริเวณปาก มือ และ เท้าตามมา
• มีระยะฟักตัว ประมาณ 3-6 วัน มักจะเริ่มจากการมีไข้ 38-39 องศา และอาการครั่นเนื้อครั่นตัว ระยะนี้จะมีระยะเวลาประมาณ 1-2 วัน

อาการแสดงที่ต้องเฝ้าระวัง ในรายที่ต้องสงสัย"ภาวะแทรกซ้อน" จากเชื้อไวรัส EV 71

โดยปกติแล้ว เมื่อผู้ป่วยป่วยเป็นโรคมือ เท้า ปาก ส่วนใหญ่มักจะหายได้เองภายใน 5-7 วัน แต่ขณะเดียวกันคือ ภาวะแทรกซ้อนก็พบได้ โดยเฉพาะจากการติดเชื้อ EV71 ซึ่งเป็นเชื้อที่รุนแรงที่สุด โดยภาวะที่แทรกซ้อนที่รุนแรง คือ "ก้านสมองอักเสบ” ซึ่งพบได้น้อยมาก ๆ 1-5 รายต่อปี แต่ทั้งนี้ก็มีโอกาสเสียชีวิตสูง

อาการที่พ่อแม่ต้องเฝ้าระวัง และหากพบว่ามีอาการอย่างใดอย่างหนึ่ง ดังต่อไปนี้ ภายใน 3 - 5 วัน หลังเริ่มมีอาการ ให้รีบมาพบแพทย์โดยทันที

• ไข้ มากกว่า 39 องศาเซลเซียส และนานกว่า 48 ชั่วโมง
• อาการซึมลง เดินเซ
• กระสับ กระส่าย ร้องกวนตลอดเวลา
• การกรอกตาที่ผิดปกติ
• ปวดศีรษะอย่างรุนแรง
• อาเจียนบ่อยๆ
• กล้ามเนื้อกระตุก ชัก ไม่รู้สึกตัว
• หอบเหนื่อย
• ตัวเย็น ตัวลายซีด

วัคซีนป้องกันเชื้ออีวี 71 คืออะไร ?

เป็นวัคซีนสำหรับป้องกันโรคมือ เท้า ปากที่มีสาเหตุมาจากเชื้ออีวี 71 โดยมีคุณสมบัติ คือ

• ป้องกันการติดเชื้ออีวี71 ได้ 89.7%
• ป้องกันอาการรุนแรงจนต้องนอนโรงพยาบาลได้ 88%
• ป้องกันภาวะแทรกซ้อนรุนแรงจากการติดเชื้ออีวี71 เช่น อาการทางสมอง, หัวใจได้

ระยะเวลาการเข้ารับวัคซีนอย่างไร ?

• อายุที่เริ่มฉีดได้ คือ 6 เดือน ถึง 5 ปี
• ฉีดทั้งหมด 2 เข็ม เว้นห่างกัน 1 เดือน

ความปลอดภัยของวัคซีนป้องกัน"โรคมือเท้าปาก" จาก EV71

ปัจจุบันมีการใช้มาแล้วกว่า 48 ล้านโดสในประเทศจีน

มีความปลอดภัยสูง ยังไม่พบอาการข้างเคียงที่รุนแรงจากการฉีดวัคซีน ส่วนใหญ่ที่พบมักเป็นเพียงอาการทั่วไป เช่น ไข้ ท้องเสีย เบื่ออาหาร ฯลฯ ซึ่งเป็นอาการที่ไม่รุนแรง และพบได้เป็นปกติภายหลังการฉีดวัคซีนทั่วไป

บทความโดย
พญ. อภิภัสร์ สุทธิพันธุ์
แพทย์เฉพาะทางด้านกุมารเวชกรรม