SEARCH

ผู้ป่วยมะเร็งควรรู้ : การดูแลตัวเองเบื้องต้น และผลข้างเคียงจากยาเคมีบำบัด

ก่อนเริ่มการรักษาด้วยยาเคมีบำบัดแพทย์จะอธิบายให้เข้าใจถึงข้อบ่งชี้ วิธีการ และผลข้างเคียงจากการให้ยาเคมีบำบัดที่อาจเกิดขึ้น ซึ่งแตกต่างกันในยาแต่ละสูตร โดยทั่วไปแนะนำให้ผู้ป่วยดูแลตนเอง เนื่องจากหลังจากที่คนไข้โรคมะเร็งได้รับการรักษาด้วยยาเคมีบำบัดแล้ว ร่างกายจะอยู่ในสภาวะอ่อนแอและเสี่ยงต่อการติดเชื้อโรคได้ง่ายขึ้น ดังนั้น การดูแลตัวเองหลังได้รับยาเคมีบำบัดจึงมีความสำคัญต่อสุขภาพของคนไข้ ทั้งยังช่วยให้การรักษาโรคมะเร็งมีประสิทธิภาพมากขึ้น และยังเป็นหนึ่งในขั้นตอนการรักษาที่มีความสำคัญไม่น้อยไปกว่าการให้ยาก็ว่าได้

คำแนะนำเมื่อเกิดผลข้างเคียง และการดูแลตัวเองเบื้องต้นหลังการรักษาด้วยยาเคมีบำบัด

ผลข้างเคียง : คลื่นไส้ อาเจียนเมื่อทานอาหาร

คำแนะนำ

รับประทานครั้งละน้อยๆ แต่บ่อยๆ
รับประทานช้าๆ เคี้ยวละเอียด เพื่อให้อาหารย่อยง่าย
เลี่ยงอาหารรสจัด ครีม มัน เนย ของทอดของมัน และอาหารรสชาติเปรี้ยว
เลี่ยงรับประทานอาหารแห้งๆ เช่นขนมปัง ขนมปังกรอบ
หากการรับรสผิดปกติ รู้สึกขมตลอดเวลา ควรหาลูกอมที่ทำให้รู้สึกสดชื่นขึ้น
รับประทานอาหารเสริมทางการแพทย์ หากรับประทานอาหารได้น้อยลงมาก

ผลข้างเคียง : ท้องเสีย

คำแนะนำ

ดื่มน้ำมากๆอย่างน้อยวันละ 2 ลิตร
รับประทานครั้งละน้อยๆ แต่บ่อยๆ
รับประทานยาแก้ท้องเสียตามแพทย์สั่ง

ผลข้างเคียง : ช่องปากอักเสบ

คำแนะนำ

บ้วนปากอย่างน้อย 4 ครั้งต่อวัน ด้วยน้ำเกลือ
แปรงฟันหลังอาหารทุกๆมื้อและก่อนนอน
รับประทานอาหารอ่อน และเคี้ยวง่าย เช่น โจ๊ก ข้าวต้ม
เลี่ยงอาหารรสจัด
เลี่ยงน้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของแอลกอฮอลล์

ผลข้างเคียง : ผิวหนัง/เล็บคล้ำ

คำแนะนำ

เลี่ยงการถูกแสงแดดนานๆ
ตัดเล็บให้สั้น

ผลข้างเคียง : อ่อนเพลีย

คำแนะนำ

พักผ่อนให้เพียงพอ
ทำกิจวัตรเท่าที่จำเป็น อาการอ่อนเพลียจะค่อยๆดีขึ้นเองเมื่อเวลาผ่านไป

ผลข้างเคียง : ผมร่วง

คำแนะนำ

สระผมด้วยแชมพูเด็ก หวีผมเบาๆ
หลีกเลี่ยงการย้อมผมหรือดัดผม ใส่หมวกไหมพรมหรือผ้าคลุม หากรู้สึกเย็นที่ศีรษะ

ผลข้างเคียง : ชาปลายมือ ปลายเท้า

คำแนะนำ

หากเริ่มชาเล็กน้อย เลี่ยงการใช้ของมีคม และเลี่ยงการสัมผัสของเย็นหรือของร้อน
หากชาจนรบกวนชีวิตประจำวัน เช่น ติดกระดุมลำบาก ให้แจ้งแพทย์ในวันที่นัดตรวจ

ผลข้างเคียง : ฝ่ามือ ฝ่าเท้า อักเสบ

คำแนะนำ

ทาครีมให้ผิวหนังชุ่มชื้น
หลีกเลี่ยงการเสียดสีของฝ่ามือและฝ่าเท้า เช่นการเดินนานๆ การใส่รองเท้าที่คับเกินไป
ตรวจดูฝ่ามือ ฝ่าเท้าทุกวัน หากมีมีอาการเจ็บ ให้หยุดยาชั่วคราว
หากผิวลอก มีตุ่มน้ำ หรือแตกเป็นแผลให้หยุดยาและมาพบแพทย์

ผลข้างเคียง : ไข้ จากเม็ดเลือดขาวต่ำ

คำแนะนำ

หากมีไข้ >38°C หรือหนาวสั่น โดยเฉพาะในช่วงวันที่ 10-14 หลังได้ยาเคมีบำบัด (เป็นช่วงที่เม็ดลือดขาวต่ำท่สุด) ต้องมาเจาะดูปริมาณเม็ดเลือดขาว หากพบภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ ควรมาพบแพทย์ทันที

อย่างไรก็ตามอาการข้างเคียงที่เกิดขึ้นจะหายไปเมื่อสิ้นสุดการให้ยาเคมีบำบัด อาการข้างเคียงจะขึ้นกับชนิดของยาเคมีบำบัดที่ได้รับ และปฏิกิริยาตอบสนองต่อยาของร่างกายผู้ได้รับยาเคมีบำบัดนั้น เมื่อหยุดยาเซลล์เหล่านี้ก็จะฟื้นตัวกลับสู่ภาวะปกติได้เร็ว การให้มีระยะพักระหว่างให้ยาแต่ละครั้งก็เพื่อให้เซลล์เหล่านี้ฟื้นตัวกลับสู่สภาพปกติ

ดัดแปลงจากข้อมูล นพ.วรเศษฐ์ สายฝน